अक्षय तृतीया

अक्षय तृतीया हिन्दू र जैन धर्ममा अत्यन्तै पवित्र मानिने एक विशेष पर्व हो। यो वैशाख महिनाको शुक्ल पक्षको तृतीय तिथिमा पर्छ। यस पर्वलाई अक्षय तीज पनि भनिन्छ। "अक्षय" भन्नाले कहिल्यै नाश नहुने भन्ने अर्थ लाग्छ, त्यसैले यो दिन गरिएका शुभ कार्यहरू, दान, तपस्या, जप र पूजा-पाठको फल कहिल्यै नाश हुँदैन भन्ने विश्वास गरिन्छ।

अक्षय तृतीयाको मुख्य महत्व:

1. धार्मिक महत्त्व:

   • हिन्दू पुराण अनुसार, यही दिनमा भगवान परशुरामको जन्म भएको थियो।
   • भगवान विष्णुको छौंठौं अवतार (परशुराम) को स्मरणमा यो पर्व मनाइन्छ।
   • त्रेता युगको सुरुवात पनि यही दिनमा भएको मानिन्छ।
   • पाण्डवहरूले बनवासका बेला अक्षय पात्र प्राप्त गरेका थिए, जसले कहिल्यै सकिँदैनथ्यो।

2. जैन धर्ममा:

   • भगवान ऋषभदेव (आदिनाथ) ले दीर्घकालीन उपवासपछि पहिलोपटक यही दिन इक्षु र रस (रसिलो पदार्थ) ग्रहण गरेका थिए।

3. दानको विशेष महत्व:

   • यो दिनमा गरिने दान–पुण्य, जस्तै अन्न, जल, कपडा, सुन, चाँदी आदि दानको अक्षय फल प्राप्त हुन्छ।
   • धार्मिक मान्यताअनुसार, यस दिन दान गरेमा जीवनभर धन, सुख, शान्ति र पुण्य प्राप्त हुन्छ।

4. विवाह र शुभ कार्यको लागि उत्तम दिन:

• यो दिनलाई सर्वसिद्धि मुहूर्त मानिन्छ। कुनै पनि शुभ कार्य (जस्तै विवाह, नयाँ व्यापार, घर निर्माण आदि) गर्नको लागि यो दिन अत्यन्तै शुभ मानिन्छ।

अक्षय तृतीयाको दिन जौको सातु र सर्वत खाने चलन धेरै पुरानो र धार्मिक रूपमा पनि महत्वपूर्ण छ। यसका पछाडि धार्मिक र स्वास्थ्यसँग सम्बन्धित कारणहरू छन्।

१. धार्मिक कारण:

• जौलाई वैदिक ग्रन्थहरूमा पवित्र अन्न भनिएको छ।
• यस दिन जौको सातु र जल (सर्वत) सेवन गर्नुले शरीर र आत्मालाई शुद्ध बनाउँछ भन्ने विश्वास गरिन्छ।
• जौ भगवान विष्णुलाई अर्पण गरिन्छ, र उनी प्रसन्न हुन्छन् भन्ने मान्यता छ।
• दान स्वरूप पनि जौको सातु, जल, फलफूल र चामल दिने परम्परा छ।

२. स्वास्थ्यका कारण:

• वैशाख महिनामा गर्मी बढ्दो हुन्छ, त्यसैले जौको सातु र चिसो सर्वत पिउनु शरीरलाई ठण्डा र ऊर्जाशील बनाउँछ।
• जौमा फाइबर, प्रोटिन र खनिज पदार्थहरू हुन्छन्, जसले स्वास्थ्यलाई फाइदा पुर्‍याउँछ।
• सर्वतले शरीरको पानीको कमी (dehydration) हटाउँछ।