नेपाल टेलिकमको NT Fiber : एउटै तारमा ३+१ सुविधा, ३६५ दिन सेवा

बुटवल, [२०८२ भाद्र १४ गते शनिवार]

नेपालकै सबैभन्दा पुरानो र विश्वसनीय सरकारी दूरसञ्चार प्रदायक संस्था नेपाल टेलिकमले सञ्चालन गरेको NT Fiber सेवा अहिले देशकै उत्कृष्ट र भरपर्दो इन्टरनेट समाधानका रूपमा पहिचान बनाएको छ। अत्याधुनिक प्रविधि प्रयोग गरिएको यो सेवामा एउटै तार मार्फत इन्टरनेट, टेलिफोन, टेलिभिजन र साथमा मोबाइलमा दैनिक डाटा सुविधा समेत उपलब्ध हुन्छ, जसलाई ३+१ सुविधा भनेर चिनिन्छ।

एउटै फाईवर तारबाट चार सुविधा

ग्राहकलाई सहज र किफायती सेवा दिने उद्देश्यले नेपाल टेलिकमले ल्याएको NT Fiber अन्तर्गत एउटै तार मार्फत चार प्रमुख सुविधा पाइन्छ  ।

1. उच्च गतिमा इन्टरनेट सेवा – व्यक्तिगत तथा संस्थागत प्रयोगकर्ताहरू सम्मका लागि उपयुक्त।
2. आधारभुत टेलिफोन सेवा – परम्परागत टेलिफोन सेवाको आधुनिक स्वरूप।
3. IP टेलिभिजन सुविधा – उच्च गुणस्तरमा २०० च्यानल।
4. मोबाइलमा दैनिक डाटा बोनस – इन्टरनेटसँगै मोबाइलमा पनि नियमित डेटा सुविधा।

यसरी सस्तो शुल्कमा धेरै सुविधा पाउने भएकाले समय, खर्च र व्यवस्थापन सबैमा सजिलो हुने अपेक्षा गरिएको छ।

सरकारी कम्पनीप्रतिको विश्वास

नेपाल टेलिकम एक सरकारी कम्पनी भएकाले यसको सेवा विश्वसनीय र सुरक्षित हुनेमा ग्राहक ढुक्क हुन्छन्।

• राज्यको स्वामित्वमा भएकोले दीर्घकालीन स्थायित्व र पारदर्शिता सुनिश्चित हुन्छ।
• निजी कम्पनीसँगको प्रतिस्पर्धामा पनि टेलिकमले गुणस्तरीय सेवा र किफायती मूल्य दिने परम्परा कायम राखेको छ।
• ग्रामीण भेगसम्म सेवा विस्तार गर्न सक्ने क्षमताका कारण पनि ग्राहकमा टेलिकमप्रतिको विश्वास अझ मजबुत बनेको छ।

३६५ दिन जडान र मर्मत सेवा

NT Fiber सेवाको अर्को विशेषता भनेको सातै दिन, ३६५ दिन निरन्तर सेवा उपलब्ध हुनु हो।

• शनिबार वा सार्वजनिक बिदामा पनि जडान र मर्मत कार्य निरन्तर हुन्छ।
• कुनै समस्या आएमा छिटो समाधान हुने भएकाले ग्राहकलाई असुविधा कम हुन्छ।

घरबाट नै १९८ मा सम्पर्क गरि जडान र मर्मत गर्न  सकिने

NT Fiber सेवा लिन इच्छुक ग्राहकलाई कार्यालय धाउन आवश्यक छैन।

• घरमै बसेर १९८ मा फोन गरेर जडानको अनुरोध गर्न सकिन्छ।
• ग्राहक सेवा अधिकृतले तुरुन्तै प्रक्रिया अगाडि बढाउनेछन्।
• यसरी सजिलो र सरल विधिले ग्राहकलाई आकर्षित गर्ने काम गरेको छ।

उपभोक्ताको अनुभव 

धेरै प्रयोगकर्ताले NT Fiber सेवाबाट उत्तम सेवा सुविधा पाएको अनुभव बताउछन्।

• एकै पटक इन्टरनेट, टेलिफोन र टेलिभिजन चलाउँदा पनि गुणस्तरमा कुनै कमी नआएको अनुभव गरिएको छ।
• मोबाइलमा बोनस डेटा पाउनु सेवा प्रयोगकर्ताका लागि थप आकर्षण बनेको छ।
• टेलिफोन चलाएवापत अतिरिक्त शुल्क समेत नलाग्ने भएकाले सेवा राम्रो छ ।
• Speed भनेको भन्दा पनि बढी आउँछ ।
• अन्य प्रदायकको तुलनामा समस्या समाधान छिटो हुने भएकाले ग्राहक सन्तुष्टि दर उच्च देखिएको छ ।
• प्याकेज तथा दर रेट थाहा पाउनको लागि ftth-tariff

डिजिटल नेपालतर्फ टेलिकमको योगदान

नेपाल सरकारको डिजिटल नेपाल फ्रेमवर्क कार्यान्वयनमा नेपाल टेलिकमको NT Fiber सेवा महत्वपूर्ण आधार बनेको छ।

• विद्यालय, कलेज, बैक, स्थानिय तहहरू, अस्पताल, सरकारी कार्यालय, व्यवसायिक सस्था देखि घरायसी प्रयोगसम्म सबै क्षेत्रमा इन्टरनेट पहुँचलाई सहज बनाइदिएको छ।
• सूचना प्रवाह, अनलाइन शिक्षा, टेलिमेडिसिन, ई-व्यवसाय जस्ता क्षेत्रमा NT Fiber एक आधार स्तम्भको रूपमा उभिएको छ।

आजको डिजिटल युगमा इन्टरनेट, टेलिफोन र टेलिभिजन दैनिक जीवनको अनिवार्य आवश्यकता भइसकेको छ। नेपाल टेलिकमले सञ्चालन गरेको NT Fiber सेवाले एउटै तारबाट ३+१ सुविधा उपलब्ध गराउँदै उपभोक्तालाई सहज, किफायती र भरपर्दो सेवा दिइरहेको छ।

• सरकारी कम्पनीको विश्वास
• ३६५ दिन (शनिबार सहित) जडान र मर्मत सुविधा
• १९८ मा फोन गरेर घरमै बस्दै सेवा लिन सकिने सरल प्रक्रिया
• NTFiber का प्याकेज सहितको दर/रेट

यी विशेषताले NT Fiber लाई नेपालकै सबैभन्दा उपयुक्त इन्टरनेट सेवाका रूपमा स्थापित गरेको छ।

Read More

हिन्दु नारीहरूमा तिज र ऋषि पञ्चमीको महत्व

नेपाललाई धार्मिक, सांस्कृतिक र परम्परागत मुल्य–मान्यताले भरिपूर्ण देशका रूपमा चिनिन्छ। यहाँ विभिन्न जातजाति, धर्म र समुदायका मानिसहरू बसोबास गर्ने भए पनि हिन्दु धर्मावलम्बीहरूको संख्या ठूलो रहेकोले हिन्दु संस्कृतिका पर्व–उत्सवको विशेष महत्व छ। तीमध्ये तिज र ऋषि पञ्चमी विशेष गरी नारीहरूले मनाउने प्रमुख पर्व मानिन्छन्। यी पर्वहरूले नारीहरूको धार्मिक श्रद्धा, सामाजिक मूल्य र सांस्कृतिक पहिचानलाई उजागर गर्छन्।

तिजलाई हरितालिका तिज पनि भनिन्छ। यो पर्व भगवान् शिव र पार्वतीको अटल प्रेम र समर्पणसँग जोडिएको छ। नारीहरूले आफ्नो श्रीमान्को दीर्घायु, परिवारको सुख–समृद्धि र दाम्पत्य जीवनको स्थायित्वको कामना गर्दै यो पर्वमा व्रत बस्छन्, गीत गाउछन्, नृत्य गर्छन्, दर खाने परम्परा पालना गर्छन्।

ऋषि पञ्चमी भनेको भाद्र शुक्ल पञ्चमीका दिन मनाइने पर्व हो। हिन्दु धर्ममा महिनावारीलाई धार्मिक दृष्टिले अशुद्ध मान्ने भएकाले त्यस अवधिमा अनचाहिँदै धार्मिक कार्यमा संलग्न हुँदा हुने दोषको प्रायश्चित स्वरूप ऋषि पञ्चमी मनाउने परम्परा छ। यस दिन महिलाहरूले सप्तऋषिको पूजा गर्छन्, स्नान र शुद्धीकरण गरेर आत्मशुद्धि प्राप्त गर्ने विश्वास रहिआएको छ।

यसरी तिज र ऋषि पञ्चमी दुबै पर्व नारीहरूको जीवनमा धार्मिक, सामाजिक र सांस्कृतिक दृष्टिले गहिरो महत्व बोकेका छन्।

तिज पर्वको धार्मिक महत्व

तिज पर्व धार्मिक दृष्टिले अत्यन्त महत्वपूर्ण छ। हिन्दु धर्मशास्त्रअनुसार, पार्वतीले भगवान् शिवलाई पतिको रूपमा पाउन कठोर तपस्या र व्रत गरेको प्रसंग यस पर्वसँग जोडिन्छ। नारीहरूले पार्वतीको तपस्याबाट प्रेरणा लिँदै आफ्नो पति दीर्घायु होस्, दाम्पत्य जीवन सुखमय रहोस्, अविवाहित कन्याहरूले योग्य वर पाओस् भन्ने उद्देश्यले तिजमा व्रत बस्ने गर्छन् ।

• महिलाहरूले शिव–पार्वतीको पूजा–आराधना गर्छन्।
• व्रत बस्दा शरीर, मन र आत्मा शुद्ध हुन्छ भन्ने विश्वास छ।
• नारीहरूले आफ्नो परिवारमा सु–स्वास्थ्य, दीर्घजीवन र शान्तिको कामना गर्छन् ।

सामाजिक महत्व

तिजलाई नारीहरूको मिलन पर्व पनि भनिन्छ। वर्षभर आ–आफ्नै घरधन्दा र काममा व्यस्त हुने दिदी–बहिनीहरूले यो अवसरमा एकै ठाउँमा भेला भई दर खाने, नाचगान गर्ने, रमाइलो गर्ने गर्छन्।

• दिदी–बहिनीबीच आत्मीयता र सम्बन्ध अझ प्रगाढ हुन्छ।
• समाजमा सहकार्य, एकता र खुशी बाँड्ने संस्कारलाई बल मिल्छ।
• महिलाले आफ्नो भावनालाई गीतमार्फत व्यक्त गर्ने अवसर पाउँछन्, जसले सामाजिक चेतना जगाउँछ।
• सांस्कृतिक महत्व

तिज नेपाली नारीहरूको सांस्कृतिक पहिचान बनेको छ।

• रातो साडी, हरियो चुरा, पोते, शृंगारले नारीहरूको सौन्दर्य झल्काउँछ।
• तिज गीत र नृत्यले समाजका गुनासा, पीडा, खुशी, आशा र अपेक्षालाई प्रतिबिम्बित गर्छ।
• नारीहरूको कला, संस्कृति र परम्परालाई निरन्तरता दिने माध्यम बनेको छ।

  

ऋषि पञ्चमी पर्वको धार्मिक महत्व

ऋषि पञ्चमी भाद्र शुक्ल पञ्चमीका दिन सप्तऋषिको पूजा गरेर मनाइन्छ।

• धार्मिक विश्वासअनुसार, महिनावारी अवधिमा अनचाहिँदै वा अज्ञानवश धार्मिक कर्म गर्दा हुने पाप र दोषको प्रायश्चित गर्ने दिन हो।
• नारीहरूले स्नान गरी गोबर, माटो, तुलसी आदिबाट शुद्धीकरण गरेर पूजा गर्छन्।
• सप्तऋषिको पूजा–आराधना गरी आत्मशुद्धि र धार्मिक पुण्य प्राप्त हुन्छ भन्ने विश्वास छ।

सामाजिक महत्व

ऋषि पञ्चमी नारीहरूको आत्मशुद्धि र सामाजिक जिम्मेवारीसँग सम्बन्धित छ।

• महिलाले यो दिन व्रत बस्दै परिवार र समाजप्रतिको कर्तव्यबोध पुनः स्मरण गर्छन्।
• सामाजिक दृष्टिले यसले नारीहरूको धर्म–कर्मप्रतिको निष्ठा र संस्कारलाई मजबुत बनाउँछ।
• परिवारका जेठाजेष्ठाले पनि यो दिनलाई परिवारमा धार्मिक अनुशासन कायम गर्ने अवसरका रूपमा लिन्छन्।

सांस्कृतिक महत्व

ऋषि पञ्चमीले नारीहरूको संस्कार र शुद्धताको प्रतीकत्व प्रस्तुत गर्छ।

• महिलाहरूलाई आफ्नो धार्मिक दायित्वबारे सचेत गराउँछ।
• पौराणिक परम्परा र आस्थालाई निरन्तरता दिने अवसर मिल्छ।
• यसले नारीहरूलाई आत्म–अनुशासन, धैर्य र आस्थामा दृढ बनाउँछ।

तिज र ऋषि पञ्चमीको आपसी सम्बन्ध

तिज र ऋषि पञ्चमी दुबै पर्व महिलाले लगातार मनाउने भएकाले यी एक–आपसमा जोडिएका छन्।

• तिजमा महिलाले परिवार र दाम्पत्य जीवनको सुखकामना गर्छन् भने ऋषि पञ्चमीमा आत्मशुद्धि र प्रायश्चित गर्छन्।
• दुबै पर्वले नारीलाई धार्मिक, सामाजिक र सांस्कृतिक जीवनमा सशक्त बनाउँछन्।
• तिज नारीको खुशी, भेटघाट र उल्लाससँग सम्बन्धित छ भने ऋषि पञ्चमी अनुशासन, शुद्धता र धर्मपालनसँग सम्बन्धित छ।

वर्तमान युगमा तिज र ऋषि पञ्चमीको महत्व

आजको आधुनिक समाजमा पनि यी पर्वहरू महत्त्वपूर्ण छन्।

• धार्मिक दृष्टिले: अझै पनि धेरै महिलाहरू यी पर्वमा व्रत बस्छन्, पूजा गर्छन्, शिव–पार्वती र सप्तऋषिलाई सम्झिन्छन्।
• सामाजिक दृष्टिले: तिज महिलाको हक, अधिकार र स्वतन्त्रता व्यक्त गर्ने माध्यम बनेको छ। तिज गीतमार्फत महिलाले आफ्नो सामाजिक समस्या, हिंसा, विभेद र अधिकारबारे स्वर उठाउने गरेका छन्।
• सांस्कृतिक दृष्टिले: यी पर्वहरूले हाम्रो मौलिकता जोगाइराखेका छन्। परदेशमा रहेका नेपाली महिलाले समेत तिज र ऋषि पञ्चमीलाई भव्य रूपमा मनाउने गरेका छन्।

आलोचना र सुधारको आवश्यकता

यद्यपि यी पर्वहरूको धार्मिक महत्व गहिरो छ, केही पक्षहरूमा आलोचना पनि हुन्छ।

• तिजमा दर खाने संस्कृतिले स्वास्थ्यमा असर गर्न सक्ने बताइन्छ।
• महिनावारीलाई अशुद्ध ठान्ने संस्कृतिको आलोचना गरिन्छ, किनकि आधुनिक विज्ञानले यसलाई प्राकृतिक प्रक्रिया बताउँछ।
• ऋषि पञ्चमीलाई केहीले नारीलाई दोषी ठहर गर्ने परम्पराको रूपमा पनि व्याख्या गर्ने गरेका छन्।

तर, यसरी आलोचना भए पनि यी पर्वलाई धार्मिक आस्था, सांस्कृतिक निरन्तरता र सामाजिक एकताको दृष्टिले महत्वका साथ हेर्न सकिन्छ। आधुनिक युगमा यसको अर्थलाई सुधारेर अपनाउने चलन बढ्दो छ।

निष्कर्षमा भन्नु पर्दा, तिज र ऋषि पञ्चमी हिन्दु नारीहरूको जीवनमा गहिरो महत्व बोकेका पर्व हुन्। तिजले नारीहरूको प्रेम, समर्पण, पारिवारिक ऐक्यबद्धता र सामाजिक मिलनलाई उजागर गर्छ। ऋषि पञ्चमीले आत्मशुद्धि, अनुशासन र धार्मिक दायित्वप्रतिको जागरण दिन्छ। यी पर्वले महिलालाई आफ्नो भूमिकाबारे स्मरण गराउँछन्, साथै परिवार र समाजलाई एकताबद्ध बनाउन सहयोग गर्छन्।

समयसँगै यी पर्वहरूको रूपान्तरण हुँदै गएको छ। तिज आज केवल व्रत वा शिव–पार्वतीको पूजा मात्र नभई नारीहरूको अभिव्यक्तिको माध्यम बनेको छ। ऋषि पञ्चमीलाई पनि केवल अशुद्धताको प्रायश्चित नभई आत्मशुद्धि, आत्मअनुशासन र धार्मिक कर्तव्यबोधको पर्वका रूपमा लिन सकिन्छ।

तिज र ऋषि पञ्चमी दुबै हिन्दु नारीहरूको धार्मिक आस्था, सामाजिक एकता र सांस्कृतिक पहिचानका आधारस्तम्भ हुन्। यी पर्वहरूले नारीहरूको जीवनलाई आध्यात्मिक, सामाजिक र सांस्कृतिक दृष्टिले समृद्ध पार्ने काम गरेका छन्।

Read More

नेपाल टेलिकमले सहुलियत दरको सिमकार्ड वितरण

नेपाल टेलिकमका रूपन्देही, नवलपरासी (ब.सु.प.) र कपिलवस्तु जिल्लाका विभिन्न कार्यालयहरूबाट सहुलियत दर रू.१ को सिमकार्ड वितरण गरिएको छ । हालसालै Onair भएका BTS अवस्थित रहेका स्थानहरूमा त्यहाँका स्थानियहरूलाई दूरसञ्चार सेवाको सर्वसुलभ पहुँच पुर्याउने उदेश्यले उक्त सहुलियत दरको सिमकार्ड विक्रि वितरण गरिएको नेपाल टेलिकमले जनाएको छ । रूपन्देही जिल्लाको भवानिपुर र गैडहवा, नवलपरासी (ब.सु.प.) जिल्लाको सिंहबरूवा र सुनवल साथै कपिलवस्तु जिल्लाको लवनी, रामघाट र गव्दहवामा सो सहुलियत दरको सिमकार्ड विक्रि गरेको थियो । उक्त स्थानहरूमा करिव ११०० सिमकार्ड विक्रि भएको कम्पनिले जनाएको छ । 

नेपाल टेलिकमका दूरसञ्चार कार्यालयहरूबाट उपत्यका बाहिर पहिलो पटक Online प्रणाली DMS System बाट पनि सहुलियत दरको ३०० सिमकार्ड वितरण गरेको कम्पनीले जनाएको छ । DMS प्रणालीबाट सिमकार्ड विक्रि गर्दा सेवाग्राहीहरूले फारम भर्नु नपर्ने र नागरिकताको फोटोकपी र फोटो पनि आवश्यक नपर्ने र DMS प्रणालीबाट सिमकार्ड लिन स्वयम् व्यक्ति नागरिकता/लाईसेन्स/राष्ट्रिय परिचयपत्र वा मतदाता परिचयपत्र मध्ये कुनै एक कागजातको सक्कलैलिएर आउनु पर्ने हुन्छ र सिमकार्ड लिने व्यक्तिको on line माध्यमबाटनै live फोटो र नागरिकता/लाईसेन्स/राष्ट्रिय परिचयपत्र वा मतदाता परिचयपत्र मध्ये कुनै एकको समेत Live फोटो खिचेर तत्कालै सिमकार्ड दिईन्छ । यो प्रक्रियाले सेवाग्राहीलाई एकदमै सहज भएको बताउछन् सिमकार्ड लिनेहरू न फोटो खिचेर ल्याउनु पर्ने  न त नागरिकताको फोटोकपी नै गरेर ल्याउनु पर्ने ।

त्यस्तैगरि यो DMS प्रणालीबाट सिमकार्ड विक्रि गर्दा कार्यालयलाई समेत Documentation मा सहज हुने कम्पनीको भनाई रहेको छ ।

Read More

आकाशबाट पानी कसरी पर्छ ?

आकाशबाट पानी कसरी पर्छ भन्ने जान्नकाे लागि हामीले प्राकृतिक जलचक्र (Water Cycle) को बारेमा राम्रोसँग बुझ्नुपर्छ। यो चक्र पृथ्वीमा पानीको निरन्तर पुनरावृत्त प्रक्रिया हो, जसले वातावरण, समुद्र, नदी, जमिन, र जीवजन्तुहरूसँग सम्बन्ध राख्दछ। यसको मूल चरणहरू वाष्पीकरण, संघनन, वृष्टि, र पुनः सङ्कलन हुन्। अब यी सबैलाई विस्तारमा हेऔं:

१. वाष्पीकरण (Evaporation):

यो प्रक्रिया पृथ्वीमा पानीका स्रोतहरू — जस्तै समुद्र, नदी, ताल, पोखरी, र जमिन — बाट सूर्यको तापका कारण पानी बाफ (Water vapor) मा परिणत भएर आकाशतिर उठ्ने प्रक्रियालाई जनाउँछ। यो प्रक्रियामा तापक्रमको भूमिका महत्वपूर्ण हुन्छ। जस-जस तापक्रम बढ्छ, वाष्पीकरणको दर पनि बढ्छ। साथै, वनस्पति र जीवजन्तुले पनि "ट्रान्सपिरेसन (Transpiration)" भन्ने प्रक्रियाबाट पानी बाहिर निकाल्छन्, जसले समग्र वाष्पीकरणमा योगदान पुर्‍याउँछ।

 २. संघनन (Condensation):

वाष्पीकरणबाट बनेको पानीको बाफ जब माथि आकाशमा जान्छ, तब त्यहाँको तापक्रम कम हुन्छ। बाफ चिसो हुँदा, त्यो साना साना पानीका थोपा (droplets) मा परिणत हुन्छ। यी थोपा हरू जब सँगै जम्न थाल्छन्, तब बादलहरू बनिन्छन्। संघननका लागि आकाशमा रहेका धुलोका कण (Dust particles) र धुवाँले सहयोग पुर्‍याउँछन्, जहाँ पानीको बाफ सङ्कलित हुन्छ।

३. बादलको गठन (Cloud Formation):

संघननको परिणामस्वरूप बादलहरू बन्छन्। यी बादलहरू साना साना पानीका थोपाहरू वा बरफका कणहरू मिलेर बनेका हुन्छन्। जब ती थोपाहरू आपसमा ठोक्किएर ठूला बन्छन् र गुरुत्वाकर्षण बलका कारण तल झर्न थाल्छन्, तब वृष्टिको अवस्था आउँछ।

४. वृष्टि (Precipitation):

जब बादलभित्र पानीका थोपाहरू यति धेरै र भारी हुन्छन् कि वायुले ती थाम्न सक्दैन, तब ती पृथ्वीमा खस्न थाल्छन्। यही प्रक्रिया वर्षा हो। तापक्रम अनुसार यो पानी वर्षा, हिउँ, असिना (hail), वा शीत (dew) को रूपमा खस्न सक्छ। गर्मी क्षेत्रमा सामान्यतया वर्षाको रूपमा पानी खस्छ भने चिसो ठाउँमा हिउँ पर्छ।

५. पुनः सङ्कलन (Collection):

वर्षा भएपछि त्यो पानी पुनः नदी, ताल, समुद्र, जमिन वा भूगर्भमा सञ्चित हुन्छ। केही पानी जमिनभित्र पस्छ र भूमिगत जलको रूपमा रहन्छ। केही पानी सतहमा बग्छ र पुनः समुद्र वा जलाशयमा पुगेर जलचक्रको अर्को चरणको तयारी गर्छ।

निष्कर्ष:

पानीको यो चक्र निरन्तर चलिरहन्छ र यही चक्रले पृथ्वीमा जीवन सम्भव बनाउँछ। जलवायु, मौसम, र कृषि सबै यस चक्रमा निर्भर हुन्छन्। वृष्टि मात्र नभई, यो चक्रले वातावरणीय सन्तुलन कायम राख्न पनि सहयोग पुर्‍याउँछ। मानव जीवनको हरेक पक्ष—खाद्य उत्पादन, खानेपानी, ऊर्जा उत्पादन आदिमा यो चक्रको प्रभाव महत्त्वपूर्ण छ।

Read More

शनिवार सार्वजनिक विदाको चलन

नेपालमा शनिवार सार्वजनिक विदा दिने परम्परा आज सम्म पनि व्यापक रूपमा स्वीकार गरिएको छ, यसको सुरुवात एक ऐतिहासिक निर्णयबाट भएको हो। शनिवार विदाको चलन राणा शासनकालमा सुरु भएको मानिन्छ। विशेष गरी प्रधानमन्त्री भीम शमशेर जंग बहादुर राणाको कार्यकालमा (वि.सं. १९८६–१९८९) उनले सरकारी कार्यालयको समय बिहान १० बजेदेखि अपराह्न ४ बजेसम्म तोकेका थिए र शनिवार विदा दिने परम्परा सुरु गरेका थिए। यो निर्णयले सरकारी कर्मचारीहरूको कार्य व्यवस्थापनमा सुधार ल्याउने उद्देश्य राखेको थियो। यसले उनीहरूको विश्रामको अधिकारलाई सम्बोधन गर्दै सरकारी सेवाको गुणस्तर पनि सुधार गर्ने विश्वास गरिएको थियो।

भीम शमशेरको पालासम्म आइपुग्दा नेपालमा शासन प्रशासन केही व्यवस्थित हुँदै गइरहेको अवस्था थियो। त्यसै समयमा उनले कर्मचारीहरूलाई एक दिनको साप्ताहिक विश्राम आवश्यक ठानेर शनिवार विदाको परम्परा सुरु गरेका हुन् भन्ने मानिन्छ। यद्यपि त्यसबेलाको निर्णयहरूमा खासै लिखित प्रमाण भेटिँदैन, मौखिक र ऐतिहासिक आधारहरूबाट यसबारे जानकारी पाइन्छ।

समयक्रमसँगै शनिवार विदा नेपालको सरकारी नियमको स्थायी अङ्ग बन्दै गयो। सबै सरकारी कार्यालय, शैक्षिक संस्था, बैंक, र अन्य सरकारी नियन्त्रित निकायहरूले शनिवार विदा दिन थाले। यसले निजी क्षेत्रमा पनि प्रभाव पारेको देखिन्छ।

२०२२ सालतिर नेपाल सरकारले शनिवारसँगै आइतवार पनि सार्वजनिक विदा दिने निर्णय गर्‍यो। यो निर्णय सन् २०२२ (वि.सं. २०७९) वैशाख १५ गतेदेखि लागू गरिएको थियो। सरकारले साप्ताहिक दुई दिन विदा दिने निर्णय ऊर्जा बचत, विदेशी मुद्रा सञ्चय, र डिजिटल प्रणालीमार्फत सेवा प्रवाहलाई प्राथमिकता दिने उद्देश्यले गरेको थियो। कार्यालय समय पनि बिहान ९:३० देखि साँझ ५:३० सम्म निर्धारण गरिएको थियो।

तर यो निर्णय धेरै टिकेन। आइतवार विदा सुरु भएको केही हप्तामै, सरकारले २०७९ जेठ १५ गते आइतवारको विदा फिर्ता लियो। यसको कारणहरूमा सेवा प्रवाहमा देखिएको बाधा, अस्पताल तथा न्यायालयमा सेवाको ढिलाइ, र सर्वसाधारणमा परेको असर उल्लेख गरियो। जनस्तरमा पनि मिश्रित प्रतिक्रिया आएको थियो, जसले गर्दा सरकारले पुनः पहिलेकै व्यवस्था कायम गर्‍यो।

आजको दिनमा शनिवार सार्वजनिक विदाको रूपमा रहिरहे पनि आइतवार कार्यदिवसकै रूपमा सञ्चालन हुँदै आएको छ। निजी क्षेत्रमा भने कहिलेकाहीँ फरक व्यवस्था देख्न सकिन्छ।

निष्कर्षमा, नेपालमा शनिवार सार्वजनिक विदाको परम्परा एक शासकीय व्यवस्थापनको सुधारको प्रयासस्वरूप सुरु गरिएको हो। राणा शासनकालमा सुरु भएको यो चलन आज पनि कायम छ र यसले नेपाली समाजमा साप्ताहिक विश्रामको महत्त्व स्थापित गरेको छ। समयअनुसार प्रयासहरू भए पनि हालसम्म शनिवारकै विदा स्थायी रूपमा मानिएको छ।

Read More

अन्तर्राष्ट्रिय श्रमिक दिवस (May_1)

श्रमिक आन्दोलनको ऐतिहासिक पृष्ठभूमि:

श्रमिक आन्दोलन १९औँ शताब्दीमा औद्योगिक क्रान्तिपछि शुरू भएको हो। जब ठूला उद्योग, कारखाना, रेल र अन्य पूर्वाधार विस्तार भए, त्यहाँ श्रमिकहरूको माग बढ्यो। तर, उनीहरूको श्रमको उचित मूल्य दिइएन। कामको समय धेरै, पारिश्रमिक थोरै र काम गर्ने वातावरण असुरक्षित थियो। त्यसैले श्रमिकहरू संगठित हुन थाले र आफ्नो अधिकारका लागि संघर्ष गरे। १८८६ मा अमेरिकाको शिकागोमा भएको हेयमार्केट घटना श्रमिक आन्दोलनको ठूलो मोड बन्न पुग्यो।

श्रमिक दिवसको विश्वव्यापी महत्व:

हाल अन्तर्राष्ट्रिय श्रमिक दिवस ८० भन्दा बढी देशहरूले सार्वजनिक बिदाका रूपमा मनाउँछन्। देशअनुसार यसलाई "Labour Day", "May Day", वा "Workers’ Day" भनेर चिनिन्छ। यस दिनलाई विश्वभर श्रमिक वर्गप्रति सम्मान प्रकट गर्ने अवसरको रूपमा लिइन्छ।

नेपालमा श्रमिक दिवसको सुरुवात:

नेपालमा अन्तर्राष्ट्रिय श्रमिक दिवस २००७ सालपछि औपचारिक रूपमा मनाउन थालिएको हो। नेपालका श्रमिकहरूको हक र अधिकार सुनिश्चित गर्न विभिन्न संघसंस्था जस्तै नेपाल ट्रेड युनियन कांग्रेस (NTUC), जनप्रगतिशील ट्रेड युनियन महासंघ (GEFONT), र अनेरास्ववियु (संघीय) लगायतका श्रमिक संगठनहरूले योगदान गरेका छन्।

श्रमिकको अधिकार र कानुनी प्रावधान:

नेपालको संविधानले श्रमिकलाई न्यूनतम पारिश्रमिक, सामाजिक सुरक्षा, सुरक्षित वातावरणमा काम गर्ने अधिकार सुनिश्चित गरेको छ। श्रम ऐन, २०७४ अनुसार कुनै पनि श्रमिकलाई जबर्जस्ती काम गर्न लगाउन पाइँदैन, महिला र बालश्रमिकको सुरक्षामा विशेष जोड दिइएको छ।

आजको यथार्थ चुनौती:

हालका दिनमा प्रविधिको विकास, अटोमेसन (automation), र अनौपचारिक रोजगारीका कारण श्रमिकहरू थप चुनौतीमा परेका छन्। विशेष गरी घरेलु कामदार, निर्माण मजदुर, प्रवासी श्रमिक र असंगठित क्षेत्रमा काम गर्ने श्रमिकहरू अझै पनि शोषणमा छन्। त्यसैले श्रमिक दिवसले यी वर्गहरूका समस्या उजागर गर्ने मौका दिन्छ।

शिक्षा र चेतनाको महत्त्व:

श्रमिक स्वयंले पनि आफ्नो अधिकार, दायित्व र कानुनी व्यवस्था बुझ्नुपर्ने आवश्यकता छ। त्यसका लागि तालिम, शिक्षा र सचेतना अभियान आवश्यक छन्। राज्य, श्रमिक संगठन र गैरसरकारी संस्थाहरूले यो काममा सहकार्य गर्नुपर्छ।

यसरी, अन्तर्राष्ट्रिय श्रमिक दिवस एक ऐतिहासिक, सामाजिक र राजनीतिक महत्त्व बोकेको दिवस हो, जसले हामी सबैलाई श्रमको कदर गर्न, समानता र न्यायको भावना बढाउन प्रेरित गर्छ।

Read More

अक्षय तृतीया

अक्षय तृतीया हिन्दू र जैन धर्ममा अत्यन्तै पवित्र मानिने एक विशेष पर्व हो। यो वैशाख महिनाको शुक्ल पक्षको तृतीय तिथिमा पर्छ। यस पर्वलाई अक्षय तीज पनि भनिन्छ। "अक्षय" भन्नाले कहिल्यै नाश नहुने भन्ने अर्थ लाग्छ, त्यसैले यो दिन गरिएका शुभ कार्यहरू, दान, तपस्या, जप र पूजा-पाठको फल कहिल्यै नाश हुँदैन भन्ने विश्वास गरिन्छ।

अक्षय तृतीयाको मुख्य महत्व:

1. धार्मिक महत्त्व:

   • हिन्दू पुराण अनुसार, यही दिनमा भगवान परशुरामको जन्म भएको थियो।
   • भगवान विष्णुको छौंठौं अवतार (परशुराम) को स्मरणमा यो पर्व मनाइन्छ।
   • त्रेता युगको सुरुवात पनि यही दिनमा भएको मानिन्छ।
   • पाण्डवहरूले बनवासका बेला अक्षय पात्र प्राप्त गरेका थिए, जसले कहिल्यै सकिँदैनथ्यो।

2. जैन धर्ममा:

   • भगवान ऋषभदेव (आदिनाथ) ले दीर्घकालीन उपवासपछि पहिलोपटक यही दिन इक्षु र रस (रसिलो पदार्थ) ग्रहण गरेका थिए।

3. दानको विशेष महत्व:

   • यो दिनमा गरिने दान–पुण्य, जस्तै अन्न, जल, कपडा, सुन, चाँदी आदि दानको अक्षय फल प्राप्त हुन्छ।
   • धार्मिक मान्यताअनुसार, यस दिन दान गरेमा जीवनभर धन, सुख, शान्ति र पुण्य प्राप्त हुन्छ।

4. विवाह र शुभ कार्यको लागि उत्तम दिन:

• यो दिनलाई सर्वसिद्धि मुहूर्त मानिन्छ। कुनै पनि शुभ कार्य (जस्तै विवाह, नयाँ व्यापार, घर निर्माण आदि) गर्नको लागि यो दिन अत्यन्तै शुभ मानिन्छ।

अक्षय तृतीयाको दिन जौको सातु र सर्वत खाने चलन धेरै पुरानो र धार्मिक रूपमा पनि महत्वपूर्ण छ। यसका पछाडि धार्मिक र स्वास्थ्यसँग सम्बन्धित कारणहरू छन्।

१. धार्मिक कारण:

• जौलाई वैदिक ग्रन्थहरूमा पवित्र अन्न भनिएको छ।
• यस दिन जौको सातु र जल (सर्वत) सेवन गर्नुले शरीर र आत्मालाई शुद्ध बनाउँछ भन्ने विश्वास गरिन्छ।
• जौ भगवान विष्णुलाई अर्पण गरिन्छ, र उनी प्रसन्न हुन्छन् भन्ने मान्यता छ।
• दान स्वरूप पनि जौको सातु, जल, फलफूल र चामल दिने परम्परा छ।

२. स्वास्थ्यका कारण:

• वैशाख महिनामा गर्मी बढ्दो हुन्छ, त्यसैले जौको सातु र चिसो सर्वत पिउनु शरीरलाई ठण्डा र ऊर्जाशील बनाउँछ।
• जौमा फाइबर, प्रोटिन र खनिज पदार्थहरू हुन्छन्, जसले स्वास्थ्यलाई फाइदा पुर्‍याउँछ।
• सर्वतले शरीरको पानीको कमी (dehydration) हटाउँछ।

Read More